ارسال هدایای معنوی از دور :  

بر اساس روایات وارده مستحب است که زائر ، به قرائت سوره های یاسین   مُلک   واقعه - جمعه و الرحمن نیز بپردازد.  علامه مجلسى (ره ) در زادالمعاد فرموده که باید مردگان را فراموش نکنند زیرا که دست ایشان از اعمال خیر کوتاه گردیده و از جانب فرزندان و خویشان و برادران مؤ من امیدوارند و احسان ایشان را چشم براهند.

 خصوصاً دعا کردن در نماز شب و بعد از نمازهاى فریضه و در مشاهد مشرّفه پدر و مادر را زیاده از دیگران باید دعا کرد و اعمال خیر براى ایشان به عمل آورد و در خبر است که بسا فرزندى که در حال حیات پدر و مادر عاقّ ایشان باشد و بعد از فوت ایشان نیکوکار گردد به سبب اعمال خیرى که از براى ایشان به عمل آورد و بسا فرزندى که در حال حیات پدر و مادر نیکوکار باشد و بعد از فوت ایشان عاق گردد به سبب آنکه اعمال خیرى که باید از براى ایشان به عمل آورد کم به عمل آورد و عمده خیرات براى پدر و مادر و سایر خویشان آن است که قروض ایشان را ادا کند و ایشان را از حقوق خدا (Y]و خلق برى گرداند و حجّ و سایر عبادات که از ایشان فوت شده باشد سعى کند به استیجار یا به تبرّع بجا آورد و در حدیث صحیح منقول است که :

بخوانید

q

 هفت بار:  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم  *  إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ * لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ * تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْر ٍ * سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ *     w          

سه بار : بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ * الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ * الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ * إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ * اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ *  صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ *     w

سه بار: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ * قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ * مِن شَرِّ مَا خَلَقَ * وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ * وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ * وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ * w

سه بار: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ * قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ * مَلِکِ النَّاسِ * إِلَهِ النَّاسِ  * مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ * الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ * w 

سه بار: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ * قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ * اللَّهُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ  * وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ * w

سه بارآیه الکرسی : اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ یَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ  * لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ قَد تَّبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ  * اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ وَالَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْلِیَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ     w

 دعا های وارده برای اموات مؤمنین : 

از امام صادق (u]: بگوئید " اللّهمّ ،جاف الأرض عن جنوبهم ،و صاعد إلیک أرواحهم ،و لقّهم منک رضوانا ،و أسکن إلیهم من رحمتک ما تصل به وحدتهم ،و تونس به وحشتهم ،إنّک على کلّ شى‏ء قدیر ." (1)

از امام حسین (u] : " اَللّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الاَْرْواحِ الْفانِیَةِ وَالاَْجْسادِ الْبالِیَةِ وَالْعِظامِ النَّخِرَةِ الَّتى خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیا وَهِىَ بِکَ مُؤْمِنَةٌ اَدْخِلْ عَلَیْهِمْ رَوْحاً مِنْکَ وَسَلاماً مِنّى (2)

 ذکر هنگام گذر کردن ا ز بین قبور :

زیارت کنار قبر مؤمن :

 بگونه ای بنشینید که قبر جلوی شما و رو به قبله باشید .دست خود را بر روی قبر بگذار و بگو :

 اللََّهُمَّ جََافِ الأَرْضَ عَنْ جَنْبَیْهِ وَ أصْعِدْ إِلَیْکَ رُوحَهُ وَ لَقِّه‏ِِ مِنْکَ رِضْوََاناً وَ أَسْکِنْ قَبْرَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ مََا تُغْنِیهِ بِهِ عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوََاکَ

و بگو : اَللّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَصِلْ وَحْدَتَهُ وَآنِسْ وَحْشَتَهُ وَآمِنْ رَوْعَتَهُ وَاَسْکِنْ اِلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ رَحْمَةً یَسْتَغْنى بِها عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِواکَ وَاَ لْحِقْهُ بِمَنْ کانَ یَتَوَلاّه (4)

از رسول اکرم (r) :  اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَنْ لا تُعَذِّبَ هذَا  الْمَیِّتَ  (5)

 سلام های سفارش شده ویژه اموات مؤمنین :

ویژه ی قسمت ورودی قبرستان مسلمین

امام علی (u] از رسول اکرم(r) : " بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مِنْ اَهْلِ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ یا اَهْلَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مِنْ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ یا لا اِلهَ اِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ وَاحْشُرْنا فى زُمْرَةِ مَنْ قالَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِىُّ وَلِىُّ اللَّه"  (1)

امام باقر (u] ازرسول خدا (r) :" اَلسَّلامُ علیکم من دیار قوم مُؤْمِنینَ و إنااِنشآءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ " (2)

ازامام صادق (u] : اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ الدِّیارِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُسْلِمینَ اَنتُم لَنا فَََرَطٌ وَ نَحنُ إنااِنشآءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ (3)

از پیامبر (r) : سه بار بگوئید  " السّلام علیکم یا اهل الدّیار "
 و سه بار بگوئید " رحمکم اللََّه " (4)

از امام صادق (u] :  بگوئید " اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ الدِّیارِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُسْلِمینَ یَرْحَمُ اللّهُ المُسْتَقْدِمِینَ مِنّا وَالمُسْتأخِرینَ و إنااِنشآءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ (5)

آداب زیارت :                     گذر کردن ا ز قبرستان :

هنگامی که از قبرستان گذر می نمایی بهترین دعا و کلامی که می توان گفت اینست :

اَللّهُمَّ وَلِّهِمْ ما تَوَلَّوْا وَاحْشُرْهُمْ مَعَ مَنْ اَحَبُّوا(1)

ü            زیارت قبور از نزدیک :   «  آداب قسمت ورودی گلزار شهدا  : »

یاد آوری :    بدون وضو ، سلام و دعا ، وارد گلزار شهدا یا قبرستان اموات نشوید.

زیارتنامه ویژه شهدای عالی مقام    :

 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَولیاءالله وَ اَحِبّاءَهُ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَصفیاءَالله وَ اَودّاءهُ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَ رَسولِ اللهِ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَ اَمیر المؤمنینَ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَ فاطمهََ سَیِّدهَ نِساءالعالَمینَ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَاَبی محمَّدٍالحسَن بنِ علیٍّ الوَلیِّ النّاصِح * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَاَبی عبدالله * باَبی اَنتم و اُمی * طِبتُم و طابَتِ الاَرضُ الّتی فیها دُفِنتُم * و فُزتُم فَوزاً عَظیماً * فَیالَیتَتنی کنتُ مَعَکُم فَاَفُوزَ مَعَکُم . (2)

از امام کاظم (u] : به شهدا چنین سلام بدهید :

اَلسَّلامُ عَلَیکم بِما صَبَرتُم فَنِعمَ عُقبَی الدّار (3)

فصل دوم

            زمان زیارت :

ü        سید بن طاوس(y] در مصباح الزائر گفته که چون قصد کنى زیارت مؤمنین را سزاوار است که روز پنجشنبه باشد و اگر نه هر وقت که خواستى (1)

ü              بهترین وقت ، اوقات بین الطلوعین روز جمعه است : از عبداله بن سلیمان روایت شده است که گفت : از امام محمد باقر (u] درباره زیارت اهل قبور سؤال کردم ، امام باقر (u] فرمودند : " هرگاه روز جمعه شود زیارت کن آنها را مابین طلوع فجر تا طلوع آفتاب ، زیرا هرکس از آنها در تنگی باشد وسعت داده می شود بر او و دانا می شود نسبت به هرکس که در هر روز به زیارت آن ها می آید . گفتم : آیا با آمدن کسی به زیارتشان مسرور و خوشحال می شوند ؟ فرمود : بلی مسرور و خوشحال می شوندو هرگاه از سر قبر آنها برگردد وحشت و ملالت پیدا کنند(2)

ü              در حدیث دیگری وارد شده : " هرکس در روز جمعه به زیارت قبر والدین برود ثواب یک حج و یک عمره به او عطا شود(3)

ü              از حضرت رسول (r)منقول است " هرکه زیارت کند قبر پدر و مادرش را یا قبر یکی از آنها را در روز جمعه ، آمرزیده می شود و نوشته می شود از نیکان (4)

ü              «فاطمه» دخت پیامبر گرامى(r) در هر جمعه به زیارت قبر عموى خود «حمزه» مى‏رفت

ü              « زیارت قبور به دلیل عبرت آموزی و یادآوری جهان آخرت مستحب است و در روز جمعه ، استحباب بیشتری دارد .(5)

ü              در کتاب کامل الزیاره از حضرت صادق (u]روایت شده که فرمود مردگان را چون پیش از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند و جواب مى دهند شما را و اگر بعد از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند و جواب نمى دهند.(6)

ü            نتیجه اینکه : بر خلاف پندار عموم مردم که فقط عصر پنج شنبه به زیارت اهل قبور می روند ، می شود تمام روز های هفته به قبرستان رفت ولی بهترین موقع برای زیارت اموات روز جمعه، و برترین اوقات ، بین الطلوعین روز جمعه می باشد .

فواید عظیمه زیارت :

v            موجب شادی اموات و انس گرفتن آنها با زیارت کننده می شود.(1)

v            موجب تذکّر مرگ و یادآورى این رخداد مهمّ است.

v             مانع دست زدن به کارهاى زشت و ناروا و باعث انجام دادن اعمال نیک است.

v             سبب بى‏رغبتى و کم خشنودى از دنیا می شود. *

v             زمینه‏ساز عبرت آموزى ، آگاهی و زهد است.  *          

v      باعث تفکر در فنای دنیاست وتذکر به اینکه ما نیز عنقریب به آنها ملحق خواهیم شد و مانند گذشتگان نیازمند مهربانی آیندگان خواهیم بود.*

v            موجب نگهدارىِ حرمت و قدرشناسى ازگذشتگان صالح می باشد.

v             گرفتن درس هاى عبرت از قبور خاموش امّا گویاى آنها که به تعبیر امیرمؤمنان على(u] مردگان بهترین واعظانند.

v            تسلّى خاطر بازماندگان است و از شدّت آلام آنها مى کاهد.

v      بزرگ شمردن قبور بزرگان پیشین که بخش مهمّى از آن در آرامگاه هاى شهدا و علماى بزرگ و پیشروان علم و فرهنگ و به خصوص در مشاهد پیشوایان بزرگ دین نهفته است وحفظ و یادآورى و بزرگداشت آنها سبب حفظ اسلام و سنّت پیغمبر اکرم(r)است.

v      نتیجه اینکه زیارت قبور صالحان یعنی یاد مرگ بودن و امام صادق (u] در این باره فرمودند : یاد مرگ ، شهوات را در دل انسان می میراند ، ریشه های غفلت و بی خبری از آخرت را می خشکاند ، دل را به وعده های الهی تقویت می کند ، نشانه های هواپرستی را درهم می شکند ، آتش حرص را فرو می نشاند و دنیا را در نظر آدمی کوچک و حقیر می سازد (2) و براساس روایات نباید فراموش کنیم که برای پند گرفتن همین که به یاد مرگ باشیم کافی است . (3) پس زیارت اهل قبور را با آنهمه فضایل از دست ندهیم .

فصل اول                                                                                 

درخواست مردگان از ما :     

نَقل است که بعضى از صحابه، از حضرت رسول (r) نقل کرده ،که آن حضرت فرمود هدیّه بفرستید براى مردگان خود . پس گفتیم که چیست هدیّه مرده ها فرمود صدقه و دعا و فرمود ارواح مؤمنین مى آیند هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه ها و منزلهاى خود و فریاد مى کنند هر یک از ایشان به آواز حزین با گریه ، اى اهل من و اولاد من اى پدر من و مادر من و خویشان من مهربانى کنید بر ما به آنچه بود در دست ما و عذاب و حساب او بر ما است و نفعش براى غیر ما و هر یک فریاد مى کنند خویشان خود را مهربانى کنید ما را به درهمى یا به قرص نانى یا به جامه اى که خداوند(Y] بپوشاند شما را از جامه بهشت پس گریست رسول خدا (r) و گریه کردیم ما و آن جناب از زیادى گریستن قدرت بر سخن گفتن نداشت پس فرمود اینها برادران دینى شمایند که در خاک پوسیده شده اند بعد از سُرور و نِعمت ،پس ندا مى کنند به عذاب و هلاکت بر جانهاى خود و مى گویند واى بر ما اگر انفاق مى کردیم آنچه را که در دست ما بود در طاعت و رضاى خداوند(Y] ، محتاج نبودیم بسوى شما  پس برمى گردند با حسرت و پشیمانى و فریاد مى کنند زود بفرستید صدقه مردگان را .(1)

مشاهده این وادى آرام ،که چراغ زندگى همه افراد از غنى و فقیر، نیرومند و توانا ،به خاموشى گرائیده و همه افراد ،با سه قطعه لباس زیر خاک آرمیده‏اند ،دل و جان را تکان مى‏دهد و از آز و طمع انسان به شدّت مى‏کاهد و اگر انسان چشم عبرت بین داشته باشد ،از این رهگذر درس عبرت فرا مى‏گیرد ،و با خود چنین مى‏اندیشد و مى‏گوید :زندگى موقت ،شصت ،هفتاد ساله که پایان آن ،پنهان شدن زیر خروارها خاک ،و پوسیدگى و محو و نابودى است ،این اندازه ارزش ندارد که انسان در تحصیل مال و مقام آن ،این همه تلاش کند ،و بر خودى و بیگانه ظلم و ستم را روا بدارد .

مشاهده این وادى خاموشان ،که سخت‏ترین دلها را نرم مى‏کند و سنگین‏ترین گوشها را شنوا مى‏سازد ،و به کم سودترین چشم‏ها ،فروغ مى‏بخشد ،سبب مى‏گردد که انسان در برنامه زندگى خود تجدید نظر کند ،و در مسئولیت‏هاى شدید خود در مقابل خدا (Y]،و مردم ،و وظایف فردى و اجتماعى بیندیشد ،و از خود کامگى‏هاى خود بکاهد (انشاء الله ) . در پایان امید است این مجموعه در نشر و ترویج آداب زیارت شهدا و اموات مؤمنین نقش وافر داشته و موجبات خشنودی خداوند (Y] و ترفیع درجات معنوی گذشتگان را فراهم آورد ، خاضعانه و ملتمسانه از شما بزرگواران التماس دعا داشته و از محضر شریفتان درخواست طلب بخشش و دعای خیر برای دو عزیز سفرکرده ام به دیار حق (پدر و مادرم) را دارم .   تقی عابدی پائیز1388