نیایش امام سجاد (u] :

خدایا بر محمد و آلش رحمت فرست، و ما را از طول امل نگاه دار، و با ادای حق عمل دست آرزو و امل را از گریبان ما کوتاه گردان تا به پایان رساندن ساعتى را پس از ساعتى، و در یافتن روزی را در پی روزی، و پیوستن نفسى را به نفسى و گامی را در پی گامی آرزو نکنیم ، و ما را از فریب آرزو به سلامت و از شرور ش در امان دار، و مرگ را نصب العین ما قرار ده ، و یاد کردنمان را از   مرگ گسسته و ناپیوسته مساز

و از اعمال شایسته، توشه عملی برایمان قرار ده که با آن، براى بازگشت بسوی تو شتاب کنیم

 و به زود رسیدن به کوى تو حرص ورزیم ، تا مرگ براى ما آرامگاهى باشد که با آن انس گیریم ، و محل الفتى که بسویش مشتاق باشیم ، و خویشاوند نزدیکى باشد که نزدیک شدن به او را دوست بداریم. پس هر زمان که آن را بر ما وارد سازى و بسوی ما فرود آوری ، ما را از دیدار چنان دیدار کننده‏اى  نیکبخت ساز و چون در آید ما را با او مأنوس گردان، و ما را در مهمانی او بدبخت مساز و از دیدنش سرافکنده مکن و آن را درى از درهای آمرزش و کلیدى از کلیدهاى رحمت خود قرار ده، و ما را در سلک هدایت شدگانى بمیران که گمراه نشوند، و فرمانبردارانى که اکراه نداشته باشند، و تائبانى که عصیان نکنند، و بر گناه اصرار نورزند ای ضامن مزد نیکوکاران. و ای مصلح کارِ تباهکاران . B

آداب حضور : از روایات اهل بیت (u] چنین  استفاده می شود که :

ü             باید با وضو وارد قبرستان شویم

ü             باید بر اموات سلام ، دعا و قرآن خوانده شود.

ü             باید از حال اموات عبرت بگیریم و متذکر سفر آخرت شویم

ü             باید بر سر قبر روبه قبله نشست و دست را بالای سر قبر گذاشت

ü             باید بر سر قبور ارحام و خویشان فاتحه خوانده شود.

ü             باید به محض ورود به قبرستان اول بر سر قبر پدر و مادر و خویشان فاتحه بخوانی .

ü             باید برای اموات صدقه و خیرات داده شود .

ü             باید از اموات به نیکی یاد شود .

ü             باید به زیارت قبور شهدا و علما و صالحان که در قبرستان مدفون هستند برویم .

ü             باید در پایان زیارت بر روی قبر ها آب پاشیده شود

ü             نباید از روى قبرها راه رفت .

ü             نباید در قبرستان حرف دنیا زده شود.

ü             نباید در قبرستان خنده کرد .

ü             نباید روی قبر ، پهلوی قبر یا مُحاذی آن نماز خواند .

ü             نباید بر قبر تکیه داد.

ü             نباید روی قبر ها نشست

ü             نباید دور قبر طواف کردن ، مگر قبر پیغمبر(r] یا امام (u]

ü              نباید اسماء الله را بر روی سنگ قبوری که در مسیر عبور و مرور(قدوم) مردم است حک کرد.

ü             نباید نقش روى قبرها را بخوانیم .

ü             نباید در قبرستان بول کرد .

 نماز فرزند  براى  پدر و مادر :  

دو رکعت است در رکعت اوّل حمد و ده مرتبه : رَبِّ اغْفِرْلى وَ لِوالِدَىَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ و در رکعت دوّم حمد و ده مرتبه : رَبِّ اغْفِرْلى وَ لِوالِدَىَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِىَ مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ و چون سلام دهد ده مرتبه بگوید: رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانى صَغیراً (1)

فصل سوم :

نحوه ی آب ریختن روی قبر ، طبق سنّت پیامبر(r]:

§               بهتر این است که رو به قبله بایستد ،و 1- از سر میت شروع کند به ریختن آب  2- تا به طرف پایش برسد 3- سپس از همان جا دور بزند و آب بریزد 4- تا به طرف دیگر سر برسد 5- و در آخر مقداری آب بر وسط قبر بریزد.سنت در این کار چنین است . (2)

     در حدیث شریف آمده که ریختن آب بر روی قبر باعث دوری عذاب قبر می شود (3)

§               علی (u] فرمودند : سنت است که بر روی قبر آب بپاشند . (4)

و به سند صحیح از حضرت صادق (u] منقول است که بسا باشد که میّت در تنگى و شدّتى بوده باشد و حق تعالى به او وسعت دهد و تنگى از او بردارد پس به او گویند این فَرَج که تو را روى داد به سبب نمازى است که فلان برادر مؤ من براى تو کرد راوى پرسید:

دو میّت را در دو رکعت نماز شریک مى توانم کرد؟ فرمود بلى فرمود که میّت شاد مى شود و فَرَج مى یابد به دعا و استغفارى که از براى او کنند چنانچه زنده شاد مى شود به هدیّه که براى او برند و فرمود که بر میّت داخل مى شود در قبرش نماز و روزه و حجّ و تصدق و سایر اعمال خیرو دعا و ثواب آن اعمال براى کسى که کرده و براى مرده هر دو نوشته مى شود و در حدیث دیگر فرمود که هر که از مسلمانان براى میّتى عمل صالحى بکند خدا  (Y]ثواب آن را مضاعف مى گرداند و میّت به آن عمل منتفع مى گردد .

       در روایتى وارد شده است که هرگاه شخصى به نیّت میّتى تصدّقى بکند حق تعالى (Y] جبرئیل را امر مى نماید که با هفتاد هزار ملک به نزد قبر او مى روند و هر یکى طبقى در دست دارند از نعمتهاى الهى و هر یک به او مى گویند اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اى دوست خدا (Y] این هدیّه فلان مؤ من است براى تو پس قبر او روشن مى شود و حق تعالى (Y] هزار شهر در بهشت به او کرامت مى فرماید و هزار حورى به او تزویج مى فرماید و هزار حُلّه به او مى پوشاند و هزار حاجت او را روا مى کند. (1)

 ارسال هدایای معنوی از دور :  

بر اساس روایات وارده مستحب است که زائر ، به قرائت سوره های یاسین   مُلک   واقعه - جمعه و الرحمن نیز بپردازد.  علامه مجلسى (ره ) در زادالمعاد فرموده که باید مردگان را فراموش نکنند زیرا که دست ایشان از اعمال خیر کوتاه گردیده و از جانب فرزندان و خویشان و برادران مؤ من امیدوارند و احسان ایشان را چشم براهند.

 خصوصاً دعا کردن در نماز شب و بعد از نمازهاى فریضه و در مشاهد مشرّفه پدر و مادر را زیاده از دیگران باید دعا کرد و اعمال خیر براى ایشان به عمل آورد و در خبر است که بسا فرزندى که در حال حیات پدر و مادر عاقّ ایشان باشد و بعد از فوت ایشان نیکوکار گردد به سبب اعمال خیرى که از براى ایشان به عمل آورد و بسا فرزندى که در حال حیات پدر و مادر نیکوکار باشد و بعد از فوت ایشان عاق گردد به سبب آنکه اعمال خیرى که باید از براى ایشان به عمل آورد کم به عمل آورد و عمده خیرات براى پدر و مادر و سایر خویشان آن است که قروض ایشان را ادا کند و ایشان را از حقوق خدا (Y]و خلق برى گرداند و حجّ و سایر عبادات که از ایشان فوت شده باشد سعى کند به استیجار یا به تبرّع بجا آورد و در حدیث صحیح منقول است که :

بخوانید

q

 هفت بار:  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم  *  إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ * لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ * تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْر ٍ * سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ *     w          

سه بار : بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ * الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ * الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ * إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ * اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ *  صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ *     w

سه بار: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ * قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ * مِن شَرِّ مَا خَلَقَ * وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ * وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ * وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ * w

سه بار: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ * قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ * مَلِکِ النَّاسِ * إِلَهِ النَّاسِ  * مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ * الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ * w 

سه بار: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ * قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ * اللَّهُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ  * وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ * w

سه بارآیه الکرسی : اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ یَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ  * لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ قَد تَّبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ  * اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ وَالَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْلِیَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ     w

 دعا های وارده برای اموات مؤمنین : 

از امام صادق (u]: بگوئید " اللّهمّ ،جاف الأرض عن جنوبهم ،و صاعد إلیک أرواحهم ،و لقّهم منک رضوانا ،و أسکن إلیهم من رحمتک ما تصل به وحدتهم ،و تونس به وحشتهم ،إنّک على کلّ شى‏ء قدیر ." (1)

از امام حسین (u] : " اَللّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الاَْرْواحِ الْفانِیَةِ وَالاَْجْسادِ الْبالِیَةِ وَالْعِظامِ النَّخِرَةِ الَّتى خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیا وَهِىَ بِکَ مُؤْمِنَةٌ اَدْخِلْ عَلَیْهِمْ رَوْحاً مِنْکَ وَسَلاماً مِنّى (2)

 ذکر هنگام گذر کردن ا ز بین قبور :

زیارت کنار قبر مؤمن :

 بگونه ای بنشینید که قبر جلوی شما و رو به قبله باشید .دست خود را بر روی قبر بگذار و بگو :

 اللََّهُمَّ جََافِ الأَرْضَ عَنْ جَنْبَیْهِ وَ أصْعِدْ إِلَیْکَ رُوحَهُ وَ لَقِّه‏ِِ مِنْکَ رِضْوََاناً وَ أَسْکِنْ قَبْرَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ مََا تُغْنِیهِ بِهِ عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوََاکَ

و بگو : اَللّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَصِلْ وَحْدَتَهُ وَآنِسْ وَحْشَتَهُ وَآمِنْ رَوْعَتَهُ وَاَسْکِنْ اِلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ رَحْمَةً یَسْتَغْنى بِها عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِواکَ وَاَ لْحِقْهُ بِمَنْ کانَ یَتَوَلاّه (4)

از رسول اکرم (r) :  اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَنْ لا تُعَذِّبَ هذَا  الْمَیِّتَ  (5)

 سلام های سفارش شده ویژه اموات مؤمنین :

ویژه ی قسمت ورودی قبرستان مسلمین

امام علی (u] از رسول اکرم(r) : " بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مِنْ اَهْلِ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ یا اَهْلَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مِنْ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ یا لا اِلهَ اِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ وَاحْشُرْنا فى زُمْرَةِ مَنْ قالَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِىُّ وَلِىُّ اللَّه"  (1)

امام باقر (u] ازرسول خدا (r) :" اَلسَّلامُ علیکم من دیار قوم مُؤْمِنینَ و إنااِنشآءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ " (2)

ازامام صادق (u] : اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ الدِّیارِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُسْلِمینَ اَنتُم لَنا فَََرَطٌ وَ نَحنُ إنااِنشآءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ (3)

از پیامبر (r) : سه بار بگوئید  " السّلام علیکم یا اهل الدّیار "
 و سه بار بگوئید " رحمکم اللََّه " (4)

از امام صادق (u] :  بگوئید " اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ الدِّیارِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُسْلِمینَ یَرْحَمُ اللّهُ المُسْتَقْدِمِینَ مِنّا وَالمُسْتأخِرینَ و إنااِنشآءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ (5)

آداب زیارت :                     گذر کردن ا ز قبرستان :

هنگامی که از قبرستان گذر می نمایی بهترین دعا و کلامی که می توان گفت اینست :

اَللّهُمَّ وَلِّهِمْ ما تَوَلَّوْا وَاحْشُرْهُمْ مَعَ مَنْ اَحَبُّوا(1)

ü            زیارت قبور از نزدیک :   «  آداب قسمت ورودی گلزار شهدا  : »

یاد آوری :    بدون وضو ، سلام و دعا ، وارد گلزار شهدا یا قبرستان اموات نشوید.

زیارتنامه ویژه شهدای عالی مقام    :

 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَولیاءالله وَ اَحِبّاءَهُ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَصفیاءَالله وَ اَودّاءهُ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَ رَسولِ اللهِ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَ اَمیر المؤمنینَ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَ فاطمهََ سَیِّدهَ نِساءالعالَمینَ * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَاَبی محمَّدٍالحسَن بنِ علیٍّ الوَلیِّ النّاصِح * اَلسَّلامُ عَلَیکم یا اَنصارَاَبی عبدالله * باَبی اَنتم و اُمی * طِبتُم و طابَتِ الاَرضُ الّتی فیها دُفِنتُم * و فُزتُم فَوزاً عَظیماً * فَیالَیتَتنی کنتُ مَعَکُم فَاَفُوزَ مَعَکُم . (2)

از امام کاظم (u] : به شهدا چنین سلام بدهید :

اَلسَّلامُ عَلَیکم بِما صَبَرتُم فَنِعمَ عُقبَی الدّار (3)

فصل دوم

            زمان زیارت :

ü        سید بن طاوس(y] در مصباح الزائر گفته که چون قصد کنى زیارت مؤمنین را سزاوار است که روز پنجشنبه باشد و اگر نه هر وقت که خواستى (1)

ü              بهترین وقت ، اوقات بین الطلوعین روز جمعه است : از عبداله بن سلیمان روایت شده است که گفت : از امام محمد باقر (u] درباره زیارت اهل قبور سؤال کردم ، امام باقر (u] فرمودند : " هرگاه روز جمعه شود زیارت کن آنها را مابین طلوع فجر تا طلوع آفتاب ، زیرا هرکس از آنها در تنگی باشد وسعت داده می شود بر او و دانا می شود نسبت به هرکس که در هر روز به زیارت آن ها می آید . گفتم : آیا با آمدن کسی به زیارتشان مسرور و خوشحال می شوند ؟ فرمود : بلی مسرور و خوشحال می شوندو هرگاه از سر قبر آنها برگردد وحشت و ملالت پیدا کنند(2)

ü              در حدیث دیگری وارد شده : " هرکس در روز جمعه به زیارت قبر والدین برود ثواب یک حج و یک عمره به او عطا شود(3)

ü              از حضرت رسول (r)منقول است " هرکه زیارت کند قبر پدر و مادرش را یا قبر یکی از آنها را در روز جمعه ، آمرزیده می شود و نوشته می شود از نیکان (4)

ü              «فاطمه» دخت پیامبر گرامى(r) در هر جمعه به زیارت قبر عموى خود «حمزه» مى‏رفت

ü              « زیارت قبور به دلیل عبرت آموزی و یادآوری جهان آخرت مستحب است و در روز جمعه ، استحباب بیشتری دارد .(5)

ü              در کتاب کامل الزیاره از حضرت صادق (u]روایت شده که فرمود مردگان را چون پیش از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند و جواب مى دهند شما را و اگر بعد از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند و جواب نمى دهند.(6)

ü            نتیجه اینکه : بر خلاف پندار عموم مردم که فقط عصر پنج شنبه به زیارت اهل قبور می روند ، می شود تمام روز های هفته به قبرستان رفت ولی بهترین موقع برای زیارت اموات روز جمعه، و برترین اوقات ، بین الطلوعین روز جمعه می باشد .