20. همت عالى و شکم پرورى
لا تجتمع عزیمه و ولیمه
خ 241/
ترجمه :همت عالى ، با سورچرانى و شکم پرورى ، سازگار نیست .
شرح : کسى که صاحب همت عالى است به شکم پرورى برود، نمى تواند همت عالى داشته باشد. و به عبارت دیگر، ممکن نیست که همت عالى ، و شکم پرورى ، در وجود انسان ، یکجا جمع شده باشد.
زیرا شخص سورچران ، بیش از هر چیز، در بند شکم خوش است ، و تمام فکر و کوشش او صرف آن میشود که چطور و از چه راهى ، خود را به سفره یى رنگین برساند و شکمش را از خوراکیهاى لذیذ انباشته کند. آشکار است که چنین کسى ، نه فرصت آن را دارد و نه اصولا در فکر آن است که ذهن و اندیشه اش را در کارهاى با شکوه به کار اندازد، و تصمیمهاى عالى و والا بگیرد، و اراده و همت خود را در انجام کارهاى با ارزش و انسانى نمایان سازد. شخص شکم پرور و سورچران ، از آغاز صبح ، دائما به این فکر میکند که ظهر، چگونه ناهار لذیذى بدست آورد، و از ظهر به بعد، ذهن و اندیشه اش در این جهت کار میکند که براى شب ، از کجا و چگونه شام چرب و شیرینى فراهم کند. و طبیعى است که چنین شخصى ، شب هم با این فکر به بستر میرود که صبح ، چه خوراکیهایى سر سفره صبحانه در انتظارش خواهد بود.
اما کسى که همت عالى دارد، فکر و ذهنش ، آنقدر مشغول مسائل مهم و کارهاى عالى و انسانى است ، که اصولا فرصتى براى فکر کردن به شکم پیدا نمى کند. و تازه وقتى هم سر سفره بنشیند، غذایش ، ساده ترین غذاها خواهد بود. نمونه درخشان این افراد، خود حضرت على علیه السلام است که غذایش ، بیشتر اوقات ، چیزى جز نان خالى ، یا نانى همواره با کمى خرما، یا کمى پیاز، یا کمى نبوده است . تا جایى که اگر اندکى بیش از این برایش غذا مى آورد، به شدت اعتراض میرد.

21. آنچه دارى قدر بدان
و حفظ ما فى یدیک اءحب الى من طلب ما فى یدى غیرک
نامه /31
ترجمه : نگهدارى از آنچه خود، در دست دارى ، در نظر من ، از خواستن و جستجوى آنچه در دست دیگرى است ، بهتر و دوست داشتنى تر است .
شرح : کسانى هستند که هیچگاه به آنچه دارند، راضى و قانع نمى شوند، دائما در فکر بدست آوردن مال و ثروت بیشتر هستند، و تمامى نیروى آنها، بجاى آنکه صرف کسب مال میشود. انگونه افراد، تازه هر چقدر هم که بیشتر بدست آورند، باز چشم و دلشان سیر نمى شود و نگاهشان به مال دیگران است . و گاهى ، کار را به جایى مى رسانند که شخصیت و عزت نفس خود را زیر پا مى گذارند، تا براى مدتى کوتاه از آنچه دیگران دارند، استفاده کنند.
شاید شما هم دیده اید که : بعضى افراد، وقتى میخواهند به مهمانى بروند، با آن که خودشان لباس تمیز و قابل استفاده دارند، چون پارچه و دوخت آن ساده و معمولى است ، به سراغ همسایه میروند و لباس گرانقیمت او را میگیرند، تا در مهمانى ، بیشتر خود نمایى کنند.
یا وقتى مهمان در خانه دارند، کاسه و بشقاب معمولى و ارزان قیمت خود را کنار مى گذارند، و در عوض ، ظروف چینى و بلور گرانقیمت همسایه را قرض مى گیرند و جلوى مهمان مى آورند.
این دسته از افراد، براى شخصیت انسانى و عزت نفس خود ارزش قائل نیستند و کارى هم که میکنند، بر خلاف دستورات اسلام است .
امام علیه السلام نیز، در همین مورد توضیح داده و این چند نکته را در یک جمله کوتاه ، بیان فرموده است :
1- قناعت : به آنچه دارى اکتفا کن و چشم طمع به مال دیگران نداشته باش . 2- عزت نفس : شخصیت انسانى و عزت نفس خود را حفظ کن ، و از آنچه دارى خوشنود باش ، تا از رنج خواهش و تمنا و ذلت در خواست و تقاضا از دیگران ، آسوده باشى .
3- حفظ آبرو: با دورى کردن از زیاده طلبى و چشم حسرت دوختن به مال دیگران ، آبروى خود را به باد مده .
4- شکر نعمت : نسبت به آنچه خداوند به تو داده است ، کفران نعمت مکن ، بلکه شکر نعمت خداوندى را - به هر اندازه که باشد - بجاى آور، تا به آنچه دارى راضى باشى و در حفظ نگهدارى آن بکوشى . نه آن که مال خود را، بخاطر ناچیز و کم قیمت بودن ، خوب حفظ نکنى و آن را از بین ببرى ، و بعد، محتاج دیگران بشوى .