22. تنگدستى و پاکدامنى یا ثروت و زشتکارى
و الحرفته مع العفته خیر من الغنى مع الفجور.
نامه /31
ترجمه : کارگرى ، همواره با پاکدامنى ، بهتر از داشتن ثروتى است که با گناهکارى به دست آمده باشد.
شرح : بسیارى از ثروتمندان هستند، که به خاطر داشتن مال و دارایى فراوان ، ظاهرا همه گونه وسایل راحت و آسایش را در اختیار دارند. اما در حقیقت ، آنها، نه تنها آسوده و راحت نیستند، نه تنها در خوشى و خوشبختى به سر نمى برد، بلکه روز و شب خود را، با رنج و اضطراب مى گذرانند، و عمرشان در دلهره و نگرانى طى میشود. زیرا بیشتر ثروتمندان ، مال و دارایى خود را، از راههاى حرام و آلوده به گناه ، به دست آورده اند. امام علیه السلام ، در جایى دیگر فرموده است :هر جا ثروتى هنگفت انباشته شده باشد، حتما در کنار آن ، حق پایمال شده گروهى از محرومان جامعه ، دفن شده است معنى این سخن آن است که : کمتر ممکن است ثروتى پیدا شود که تمام آن ، از راه حلال بدست آمده باشد. بیشتر کسانى که به ثروت هاى هنگفت مى رسند، حق مردم محروم و مستضعف را پایمال کرده و مال دیگران را خورده اند یعنى از راههایى مانند دزدى ، کم فروش ، گران فروش ، احتکار(یعنى : انبارکردن و مخفى کردن نگاه داشتن اجناس مورد نیاز مردم ، و به وجود آوردن قحطى ، و سپس فروختن آن اجناس به چند برابر قیمت )، یا خوردن مال افراد ضعیف ، بیوه زنان ، یتیمان و امثال آنها، و خیانت کردن به افراد ملت به مال و دارایى رسیده اند.
چنین ثروتى ، که از راههاى ناپاک و نادرست بدست آمده ، آلوده به گناه است و کسى که چنین ثروتى دارد، اگر هم در ظاهر، راحت و آسوده زندگى مى کند، در باطن ، آرامش و آسایش ندارد و تمام ساعات روز و شبش ، در وحشت و اضطراب مى گذرد. از یک طرف ، ترس از خدا، و حساب و کتاب روز قیامت او را مى ترساند و آرامشش را بهم میزند، و از طرف دیگر، دائما وحشت آن را دارد، که مبادا مردم محروم و ستمدیده ، راز دزدى و مال مردم خورى و خیانت او را بفهمند، و براى گرفتن حق خود، بر سرش بتازند و حکم عدالت اسلامى را، درباره اش اجراء کنند.
اما کسى که کار کم در آمدى دارد، ولى با تقوى و پاکدامنى آنرا انجام میدهد، و به خیانت و ظلم آلوده نمى شود، دل راحت و فکر آسوده دارد، چنین کسى ، چون درآمدش حلال و پاک است ، حقى را پایمال نکرده و مال کسى را نخورده است ، کمترین نگرانى و دلهره و وحشتى هم ندارد. اگر سفره اش ‍ رنگین نیست ولى در عوض با وجدان پاک کابوسهاى وحشت آور و سبکبار بیدار مى شود، و خوشبختى واقعى را با تمام و جودش حس میکند.
بخاطر همین است که امام علیه السلام نیز، کار کم در آمد، ولى همواره با پاکدامنى را از ثروتى که همواره با گناه باشد، بهتر شمرده اند.
23. همه کاره ، هیچکاره
من اءوما الى متفاوت خذلته الحیل .
ح /403
ترجمه : کسى که به کارهاى پراکنده بپردازد، از یافتن راه حل صحیح براى آنها ناتوان مى ماند.
شرح : یک ضرب المثل فارسى ، که به پیروى از کلام امام علیه السلام ، در زبان ما پیدا شده است مى گوید:همه کارها، هیچکاره اند!
ولى متاءسفانه ، این عیب در بعضى از افراد وجود دارد، که خود راهمه کاره مى دانند. یعنى ، در آن واحد، به چند کار مختلف مى پردازد، و انتظار هم دارند که در تمام آن کارها، موفق و سر بلند باشد. در حالیکه ، چنین افرادى ، نه تنها در کار خود موفق نمى شوند، بلکه به دهها مشکل و ناراحتى برخورد مى کنند که از چاره جویى و یافتن راه حل آنها عاجز مى مانند، علاوه باعث مى شوند که چرخ امور جامعه نیز بخوابد و به افراد اجتماعى هم لطمه بخورد. زیرا در جامعه بشرى ، کارهاى مردم ، به یکدیگر مربوط و پیوسته است ، طورى که اگر در یک گوشه از جامعه ، کارى معطل بماند و به خوبى انجام نشود، کارهاى دیگران هم ، بر اثر آن ، معطل خواهد ماند.
از قدیم گفته اند:شکارچى طمع کارى که در آن واحد دنبال دو خرگوش ‍ بدود، هیچکدام را نمى تواند شکار کند. انسانى هم که بخواهند در آن واحد، دنبال چند کار برود، هیچکدام از آن کارها را، یاد نمى گیرد و در هیچ رشته یى ، نمى توان مهارت لازم را بدست آورد. بدون شک ، اگر کسى بگوید:من هم پزشکى مى دانم ، هم معمارى مى کنم ، هم نان مى پزم ، هم قالیباف هستم ، هم در نجارى و در و پنجره سازى مهارت دارم و هم رادیو و تلویزیون تعمیر مى کنم مطمئن باشید که هیچکدام از این کارها را بلد نیست . و اگر هم ، از هر یک از این کارها، اطلاعى داشته باشد، اطلاع او آن قدر کم و ناچیز است که هیچگاه موفق نخواهد شد یکى از این کارها را به درستى انجام دهد.
پس ، انسان عاقل کسى است که : بجاى آن که فکر و وقت خود را تلف کند و از هر کارى ، مقدار کمى یاد بگیرد، نیروى خود را صرف یادگیرى و انجام یک کار کند تا هم در زندگى شخصى موفق شود، و هم وجودش براى جامعه فایده بیشترى داشته باشند.