24. احترام معلم
لا تجعلن ذرب لسانک على من اءنطقک و بلاغه قولک على من سددک .
ح / 411
ترجمه : تیزى و برندگى زبانت را، به سوى کسى که تو را سخنگو ساخته است مگیر، و رسایى گفتار و قدرت بیان خود را، بر ضد کسى که به تو قدرت گفتار آموخته است ، بکار مبر.
شرح : امام علیه السلام ، همواره در مورد احترام معلم و آموزگار، سفارش میفرمود، و دیگران را، به ارزش و اهمیت احترام نمودن به آموزگاران ، متوجه میساخت . تا جاى که خود، با آن دریاى علم و دانش که داشت ، همیشه مى فرمود:کسیکه به من یک کلمه بیاموزد، تا پایان عمر، غلام و بنده او خواهیم بود.
یک نمونه درخشان و با شکوه دیگر، براى آنکه بدانیم اسلام چه احترام شایانى براى معلم و آموزگار قائل شده است ، توجه به وضع اسیر جنگى در صدر اسلام است . در آن جنگها، پیامبر اکرم (ص )، به کسانى که تا ساعتى پیش ، شمشیر بر دست ، با سپاه مسلمانان جنگیده بودند، اجازه مى فرمود که هر کدام ، به ده نفر از مسلمانان سواد خواندن و نوشتن بیاموزند، و پاداش ‍ این سواد خواندن و نوشتن بیاموزند، و به پاداش این سواد آموزى از اسارت آزاد شوند.
امام علیه السلام نیز، در این کلام عمیق و پر معنى ، در همین باره سخن گفته ، و دیگران را به احترام نمودن به معلم آموزگار، متوجه ساخته و ترغیب و سفارش فرموده است . ما نیز، باید از پیشواى راستین خود بیاموزیم . یعنى هرگز نباید تیزى و برندگى زبان خود را بسوى پدر و مادر، یا خواهر و برادر بزرگتر، یا هر کسى که در راه به سخن آمدن ما زحمت کشیده است ، بگیریم . و همچنین هیچگاه نباید رسایى کلام و قدرت بیانى را که از معلم و یا شخصى دیگرى آموخته ایم ، بر ضد خود او بکار بریم . زیرا، چنین کارى نا سپاسى است ، و در اسلام ، ناسپاسى ، زشت و ناپسند شمرده مى شود.

25. ادب آموزى از بى ادبان
کفاک اءدبا لنفسک اجتناب ما تکرهه من غیرک .
ح / 412
ترجمه : براى آنکه ادب و آراستگى داشته باشى ، همینقدر بس است که از انجام آنچه در دیگران نمى پسندى ، دورى کنى .
شرح : سالهاى بسیارى است ، که دانشمندان غربى تلاش مى کنند تا راهها و روشهاى پیشرفته و مدرنى پیدا کنند که بر اساس آن ، افراد جامعه ، هم خود را به اخلاق نیکو آراسته سازند، هم کودکان مؤ دبى تربیت کنند. این دانشمندان براى منظور خود، دهها سال تحقیق کرده و هزاران جلد نوشته اند، ولى هنوز هم نتوانسته اند موفقیتى بدست آورند.
در حالیکه اگر تمام این کتابها و روشهاى تربیتى دانشمندان غرب را، رویهم بگذارند، هرگز نمى توانند با همین یک کلام کوتاه امام بزرگوار ما برابرى کنند. امام علیه السلام ، تمام راهها و روشهایى که براى ادب و آراستگى و تربیت جامعه ممکن است بوجود آید، 1400 سال پیش از این ، در یک جمله کوتاه و بسیار عمیق و پر معنى ، خلاصه فرموده اند. و آن این است که : اگر مى خواهى مؤ دب و آراسته و داراى اخلاق نیکو باشى ، لازم نیست که راههاى دشوارى را طى کنى . بلکه فقط کافى است هر کارى که دیگرى انجام داد، و تو متوجه شدى که کار زشت و ناپسندى کرده است ، خودت آن کار را انجام ندهى . به این ترتیب تو تمام کارهاى زشت و ناپسندى که ممکن است کسى انجام دهد، از وجود خودت دور خواهى کرد، و در نتیجه مدل به شخص خواهى شد که هیچگونه زشتى و ناپسندى ، در و جودش پیدا نمیشود.
براستى آیا، براى رسیدن به ادب و آراستگى و اخلاق نیکوى انسانى دستورى از این ساده تر و مؤ ثرتر پیدا مى شود؟