36. تندخویى دیوانگى است
الحدة ضرب من الجون لان صاحبها یندم فاان لم یندم فجنونه مستحکم .
ح /255
ترجمه : تندخوئى یک نوع دیوانگى است ، زیرا تندخو پشیمان میشود، و اگر پشیمان نشود، دیوانگى اش پابرجا و پایدار شده است .
شرح : شخصى تندخو، نمیتواند بر اعصاب خود مسلط باشد، و اعمال و رفتار خود را مهار کند. در نتیجه ، هنگام خشم و تند خوئى ، دست به کارهائى عقل سالم انجام آن را نمى پذیرد: زبان به بى ادبى و فحاشى مى گشاید، دست به شکستن و پاره کردن و دور ریختن چیزهاى مختلف مى زند. با دیگران نزاع و کتک کارى میکند و باعث زخم و جراحت خود یا دیگران مى شود چه بسا دیده شده که خشم و تند خوئى یک نفر. باعث نزاع دسته جمعى خانواده و دوستانش شده ، و سرانجام در میان آنها جنایت و فاجعه ئى رخ داده . یا زیان و خسارت جبران ناپذیر دیگرى پیش آمده است .
وقتى شخص تندخو، در حالت خشم به سر مى برد و باعث ایجاد چنین مشکلات و مصیبتهائى میشود، حالت او شبیه نوعى دیوانگى است . زیرا او هم ، در آن لحظات ، مانند دیوانگان ، بر اعصاب خود تسلط ندارد و متوجه نیست که مرتکب چه کارهائى میشود.
البته شخص تندخو، پس از فرونشستن خشم ، از کارهایى که انجام داده پشیمان میشود و همین پشیمانى ، نشان میدهد که وى ، سر عقل آمده و متوجه زشتى آن کارهاى دیوانه وار خود شده است . یعنى خود او هم متوجه مى شود که در آن لحظات خشم ، نوعى دیوانگى زود گذر گریبانش را گرفته و سپس رهایش کرده است .
اما اگر کسى باشد که پس از فرونشستن خشم نیز، از انجام آن کارهاى زشت پشیمان نشود، معلوم میشود که آن حالت دیوانگیش زودگذر و موقتى نیست ، بلکه دیوانگى براى همیشه ، در وجود او، باقى و پاورجا مانده است .
37. حکمت هاى ایمان ، نماز...
فرض الله الایمان تطهیرا من الشرک ، و الصلاة تنزیها عن الکبر، و الزکاة تسبیبا للرزق ، و الصیام ابتلاء لا خلاص الخق ، و الحج تقربة للدین ، و الجهاد عزا للاسلام ، و الامر بالمعروف مصلحه للعوام و النهى عن المنکرردعا للسفهاء.
ح /252
ترجمه : خداوند، ایمان را براى پاک شدن دلها از آلودگى کفر و شرک ، و نماز را براى پاک بودن از سرکشى و نافرمانى واجب کرد، زکوة را وسیله ایى براى روزى مستمندان ، و روزه را وسیله یى براى آزمایش اخلاص بندگان قرار داد، حج را براى نیرومند شدن دین ، و جهاد را براى شکوه و سربلندى اسلام واجب ساخت ، امر به معروف را بخاطر اصلاح توده نا آگاه مردم ، و نهى از منکر را براى باز داشتن افراد بى خرد، از کارهاى زشت و گناه آلود مقرر کرد.
شرح : احکام دین اسلام ، با تمام جزئیات خود، دستورهائى هستند که خداوند براى بندگان مؤ من خود مقرر کرده است . از اینرو، انجام دادن این احکام ، وظیفه حتمى و قطعى مسلمانان است ، و یک مسلمان مؤ من کسى است که دستورهاى واجب الاجراى خداوند را، بدون چون و چرا انجام دهد، و درباره آنها دچار هیچگونه شک و تردیدى نشود، هیچگونه سؤ ال و جوابى نکند، و هیچگونه دلیل و برهانى بخواهد.
با این حال ، گاهى پیشوایان معصوم و امامان بزرگوارما، علت منطقى و فلسفه فردى و اجتماعى این دستورها را تشریح کرده و درباره هر یک ، توضیح کافى داده اند. تا هم غیر مسلمانان ، به منطقى و مستدل بودن دستورهاى اسلام پى ببرند و بتوانند با دستورهاى ادیان دیگر مقایسه کنند، و هم مسلمانها، با فلسفه احکامى که انجام میدهند آشنا شوند و فواید سازنده ، آنها را بهتر و بیشتر بشناسند.
امام علیه السلام نیز، در این جمله هاى کوتاه و پر معنى ، فلسفه ایمان ، نماز، زکوة ، روزه ، حج ، جهاد، امر به معروف ، و نهى از منکر را تشریح فرموده ، و درباره واجب بودن هر یک ، توضیحى دقیق و عمیق داده است .
38. در دوستى و دشمنى اندازه نگهدار
اءحبب حبیبک هونا ما، عسى اءن یکون بغیضک یوما ما، و اءبغضک هونا ما، عسى اءن یکون حبیبک یوماما.
ح /268
ترجمه : در دوستى با دوست خود اندازه نگهدار، بخاطر آنکه شاید روزى با تو دشمن شود،
و در دشمنى با دشمن خود اندازه نگهدار، بخاطر آنکه شاید او نیز، شاید با تو دوست شود.
شرح : در دوستى و دشمنى نیز، همچون مسائل دیگر، باید میانه روى کرد و اندازه نگهداشت . چون زیاده روى در دشمنى و یا دوستى نیز، ممکن است زیانهائى متوجه ما سازد، که دیگر قابل جبران نباشد.
وقتى با کسى دوست میشویم ، نباید در معاشرت با او آنقدر زیاده روى کنیم ، که بیش از اندازه به حریم زندگى ما نزدیک شود، و تمام اسرار ما را بداند. زیرا ممکن است روزى بین ما اخلافى پیدا شود و آن دوست ، بصورت دشمن ما درآید. درانصورت ، او، چون تمام اسرار ما را میداند و از آنچه در حریم خانواده ما میگذرد آگاه است ، میتواند از دانسته هاى خود، بر ضد ما سؤ استفاده کند، و ضربه هایى به ما بزند، که دیگر قابل جبران نباشد.
در دشمنى نیز باید میانه روى باشیم و اندازه نگه داریم . یعنى نباید دشمن را آنقدر اذیت و آزار کنیم ، و آنقدر درباره اش سخنان زشت و زننده بگوئم ، که اگر روزى بایکدیگر دوست شدیم ، به خاطر کارها و حرفهاى خود، شرمنده و خجل باشیم .