29. شوخى و عقل
ما مزح امرؤ مزحه الا مج من عقله مجه 0
ح /405
ترجمه : هیچکس شوخى نکرد، مگر آن که ، با پرداختن به شوخى ، پاره یى از عقل خود را به دور انداخت .
شرح : یکى از نشانه هاى سنگین و با وقار بودن آن است که انسان ، از شوخى کردن بپرهیزد و متن و جدى باشد. کسانى که در هر محفل و مجلسى لب به شوخى باز مى کنند و سخنان مضحک به زبان مى آورند و دیگران را مى خندانند، پیدا است که وقار و متانت ندارند و افرادى جلف و سبک مغز هستند.
امام علیه السلام ، در جاى دیگرى ، هنگامى براى فرزندان گرامى خود، امام حسن مجتبى (ع ) وصیت نامه مى نویسد، او را به شدت از شوخى کردن بر حذر مى کند. امام (ع ) به فرزند خود مى فرماید نه تنها خودت ، هیچگاه در حضور مردم شوخى مکن و حرفهاى خنده آور مزن ، بلکه حرفهاى خنده آور دیگران را هم نقل مکن . چون این کار، باعث سبکى و جلفى مى شود و ارزش انسان را از بین میبرد.
شیخ سعدى نیز به پیروى از امام (ع )، در یکى از شعرهاى خود گفته است :

ما نیز اگر در اطراف خود دقت کنیم ، خواهیم دید که مردم ، کسانى را که زیاد شوخى مى کنند و حرفهاى خنده آور مى زنند.
چندان جدى نمى گیرند و براى آنها ارزش و احترام قائل نمى شوند.
به خاطر همین است که امام (ع ) فرموده است : وقتى کسى شوخى مى کند مثل آن است که قسمتى از عقل خود را بیرون ریخته و به دور انداخته است .
معنى این سخن آن است که با هر شوخى مقدارى از عقل انسان در نظر مردم از بین مى رود و اگر کسى زیاد شوخى کند، مثل آن است که قسمتهاى زیادترى از عقل خود را دور ریخته است و در نظر مردم به صورت کسى در آمده که دیگر در سرش عقل باقى نمانده است .